Herkese Bilim Teknoloji
6 Eylül 2021
Yüksel Atakan, Dr. Radyasyon Fizikçisi, Almanya
Orman yangınlarının, Muğla bölgesindeki kömürlü santrallere, 2021 Ağustos başında çok
yaklaşması TV’lerdeki açık oturumlarda tartışılırken bir katılımcı – ya termik santraller
yerine, bunlar nükleer santraller olsalardı, halimiz nice olurdu? gibi bir görüş ortaya attı. Belli
ki kendisi konuya yabancıydı.
Daha önceki yazımızda Muğla çevresindeki Kemerköy kömür santralinin iki günlük yakacağı
olarak hazır bekletilen en azından 40.000 ton (10 tonluk 4.000 adet kamyonun alacağı kadar
olan dağ gibi büyüklükte) kömürün yanabileceğini, tonlarca CO2 ve tüm kimyasalların yanı
sıra, pek bilinmeyen radyoaktif maddelerin de havaya ve çevreye filtresiz yayılacağını,
çevrenin oturulamaz duruma gelebileceğini ayrıntılarıyla açıklamıştık /1/.
Neden kömürlü bir santralde bu kadar çok kömür depolanıyor
Kömürlü santrallerde kullanılan kömür miktarının aşırı büyüklüğünü (örneğin Kemerköy
santralinde günde 20.000 ton ! ) , uzayıp giden sayısız vagonlarla kömür taşıyan bir tren katarı
resmi de gösteriyor. Kömür, santrallerde, yer altından çıkarıldığı gibi kullanılamıyor: önce
dağ gibi kömürün öğütülmesi ve bunun için de elektrik gerekiyor (Santralın ürettiği elektiğin
belki %10’u öğütmeye gidebilir). Linyit yakıtlı bir santralde, toz halindeki kömür saniyede
250 kg miktarında fırına püskürtülerek yakılıyor ki bu dakikada 15 ton ve yılda santral
örneğin 300 gün çalıştığında 4,5 milyon ton linyit kullanımı demek (Santralde dakikada
kullanılan 15 ton kömür ise 10 ailenin 1 yıllık yakıtı kadardır!). Kömürden 1 kWsaat elektrik
enerjisi üretimi yapılırken 1000 gram CO2 salınıyor. Buna karşın nükleer santrallerden bunun
% 1’i kadar CO2 salınması, kömürlü santrallerin iklimi ve çevreyi olumsuz etkilemesi
nedenleriyle gitgide terk edilmesini gerektirmesine rağmen, kömürlü santrallerin hâlâ
kullanılması ve hatta yeni kömürlü santraller yapılması, artan elektrik enerjisi talebinden
kaynaklanıyor.
Kaynak: USA BNSF Coal Trains in Powder River Basin/Fizik Y.Müh. Ahmet Cangüzel
Taner’in bir yazısından alınmıştır).
Nükleer santrallerdeki gerçek durum nedir?
⦁ Nükleer santrallerin çevresinde, kömür santrallerdekinin aksine yanabilecek bir madde
depolanmasına gerek yoktur (Nükleer yakıt reaktör binansının içinde kapsüllenmiştir).
⦁ Nükleer santrallerin yakın çevresinde orman ya da ağaçlık bulunmuyor.
⦁ Reaktör binaları içindeki nükleer yakıt ve birincil devredeki tüm radyoaktif maddeler
dışarıyla ilişkiyi kesen ve reaktör binasını çevreleyen kalın duvarlı (çift katlı betonarme ya da
çelik kılıflı) bir Koruma Kabı (Containment: yaklaşık 45 m çapında silindir ya da küre
olabilir) içinde bulunuyor. Böylelikle nükleer yakıt olan Uranyum ve diğer radyoaktif
maddeler Koruma Kabı içinde, güvenli bir şekilde, kapsülleniyor (Şekil-Hindistan’daki
örnek).
⦁ Koruma kabı, değil yangında alevlerin sıçramasına, 8 büyüklüğünde bile olabilecek
depreme ve uçak düşmesine karşı dayanıklı olduğundan, Koruma Kab’ın, herhangi bir
yangının alevlerinin sıçramasında yanması söz konusu değil.
⦁ Nükleer santrallerde olabilecek tüm yangınlara karşı 7 gün 24 saat görevde olan geniş
kadrolu bir yangın söndürme (itfaiye) birimi bulunur. Nükleer santrale yakın ve uzaklarda
gözlenen bir yangın olduğunda, itfaiyenin anında müdahale edeceği ve henüz yangını
gelişmeden söndüreceği ise açıktır.
⦁ Nükleer santraller ilgili Uluslararası standartlara göre (IAEA) kalite kontrolları yapılarak ve
igili yönetmeliklere göre kuruluyorlar. Bu konularda bir dizi standart bulunuyor (Bkz. /2,3 ve
4/). Bunlara uyulması gerekiyor ve ancak denetimlerle onay verildikten sonra
işletilebiliyorlar.
(Koruma Kabı/ Containment), Şekil : IAEA (Akkuyu’da yapılmakta olan reaktörlerin benzeri)
Not : Kaynaklar’daki /2/ nolu IAEA raporundan alınan Koruma Kabı’nın nelere karşı
dayanıklı olması gerektiğiyle iglili koşullar aşağıda orjinalinde yazıldığı gibi yer alıyor:
TABLE 1. TYPICAL EXTERNAL EVENTS TO BE CONSIDERED IN THE DESIGN OF
CONTAINMENT SYSTEMS
Human origin hazards, Natural hazards, Aircraft crash, Explosion of a combustible fluid
container (e.g. in a shipping accident, an industrial accident, a pipeline accident or a traffic
accident) Earthquake, Hurricane and/or tropical cyclone Flood, Tornado, Wind Impact of an
external missile, Blizzard, Tsunami (tidal wave), Seiche (fluctuation in water level of a lake or
body of water) Volcanic eruption, Extreme temperature (high and low)
Sonuç
Orman yangınlarında Nükleer Santraller yanmaz. Her şeyden önce, ortada yanacak madde
bulunmuyor. Halbuki bir kömür santralinde, en azından 4.000 kamyon dolusu, dağ gibi
40.000 ton kömür, her an tutuşmaya hazır, bekliyor. Gerçek durum budur.
Kaynaklar
/1/ KÖMÜR SANTRALİ YANARSA NE OLUR? – Fizik Y. Müh. Dr. Yüksel Atakan
(radyasyonyatakan.com)
/2/Pub1189_web.pdf (iaea.org)
/3/Güneş, rüzgar, nükleer ve kömürden enerji / Elektrik üretiminde gerçek sorunlar | Bilim ve
Gelecek
/4/ www.radyasyonyatakan.com
